ب) SMS؛ به مثابه ابزاری ارتباطی

1 - ب: SMS چیست؟ (مشخصات فنی)
شبکه‌های تلفن همراه را می‌توان از فناوریهایی محسوب کرد که در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته است. این تکنولوژی، به دارندگان تلفن همراه این اجازه را می‌دهد که از هر نقطه در محدوده‌های جغرافیایی مورد پشتیبانی، با سایر دستگاههای تلفن همراه و یا تلفن معمولی قرار گیرند. یکی از قابلیتهایی که در این شبکه‌ها فراهم آمده و مورد استقبال قرار گرفته؛ امکان مبادله پیامهای متنی از طریق دستگاههای تلفن همراه است. این قابلیت؛ که سرویس پیام کوتاه نام دارد، در سال 1991 میلادی وارد چرخه وسایل ارتباطی شده و در سال 1998 در جایگاه واقعی خود قرار گرفته است. موفقیتی که امروز برای این خدمترسانی مشاهده می‌شود، به هیچ‌وجه درابتدا، قایل پیش‌بینی نبوده است. اگر بپذیریم که هر نسلی از فناوریها، یک نقطه اوج دارد، SMS را می‌توان نقطه اوج نسل سوم پیامرسانی متنی دانست. (24)
بر اساس استاندار تعیین شده، طول پیام مجادله شده بین دو دستگاه تلفن همراه، می‌تواند حداکثر 160 کاراکتر باشد که با توجه به چگونگی ذخیره‌سازی داده‌ها، در 140 بایت ذخیره می‌شود. این سیستم، قابلیت فرستادن پیام از «یک مشترک به مشترک دیگر»(25) و همچنین «از یک مشترک به چند مشترک»(26) را داراست. (27)
سیستم SMS، از تنوع سرویسهای بسیار مختلفی؛ مانند پست الکترونیکی، فاکس و پیجر بهره می‌برد و سایر بسته‌های اطلاعاتی، مثل نرخ سهام، سودها، محاسبات بانکی، موجودی حسابها و بسیاری از اطلاعرسانی‌های دیگر نیز، توسط SMS، قابل اجرا است.(28)

2 - ب: ویژگیهای SMS
SMS، همزمان، از ویژگیهای یک ابزار «ارتباطی» و نیز ابزار «رسانه‌یی» برخوردار است.
از ویژگیهایی ارتباطی SMS، می‌توان به سرعت بالا، ناهمزمانی ارتباط گوینده و مخاطب، ارتباط کوتاه، قابلیت فرستادن همزمان برای همه افراد، ارزان بودن، نوشتار تصویری و قابلیت ذخیره سازی برای مدت طولانی اشاره کرد، که این ویژگیها از آن یک ابزار ارتباطی متمایز ساخته است. (29)
سیستم پیام کوتاه، برعکس تلفن ثابت، شرایط تطبیقی خوبی با زندگی ماشینی دارد. کوتاه بودن پیام، متناسب با شرایط زمانی و زندگی ماشینی عصر ما، به گونه‌یی است که افراد جامعه در این شرایط می‌خواهند در کوتاهترین زمان، مقصود خود را بیان کنند و از لحاظ ارتباطی، سرعت بیان SMS، همانند تنظیم خبر درلید است. (30)
ادبیاتی که در سیستم پیام کوتاه استفاده می‌شود – بخصوص در بین گروههای سنی پایین -، ادبیات خاص، غیررسمی و قابل تأمل است و در مبادلات متنهای SMS، ادبیات متناقض، بفراوانی دیده می‌شود. وجود تناقض، باعث شده که SMS در بین جوانان گسترش پیدا کرده و از جذابیت و کشش بالایی برخوردار باشد. فراوانی این دایره لغوی، موجب ایجاد میل و علاقه بسیار در جوانان برای استفاده از این فناوری شده است.(31)
SMS، همچنین دارای ویژگیهای رسانه‌یی و شامل مصادیق زیر است:
1 - سرعت عمل، 2 - دسترسی دایم، 3 - فراگیری مخاطبان در میان تمام اقشار و لایه‌های اجتماعی، 4 - خصوصی (غیردولتی) بودن، 5 - فردی بودن (عمومی نبودن).
این ویژگیها، SMS را به یک رسانه دلخواه تبدیل کرده است. اگر یکی از اساسی‌ترین وجوه یک رسانه را، وجه اطلاعرسانی آن بدانیم، درخواهیم یافت – بویژه در مقاطعی معین و همزمان با وقوع برخی حوادث سیاسی – اجتماعی – که SMS، کارکرد اطلاعرسانی خود را به بهترین وجه اجرا کرده است. (32)

3 - ب: کاربردهای SMS
یکی از بزرگترین کاربردهای SMS، استفاده از آن به عنوان روشی برای اطلاعرسانی است. SMS می‌تواند برای انتقال تمامی اطلاعاتی که از متن کوتاهی تشکیل شده، استفاده شود. اطلاعاتی نظیر اخبار ورزشی یا اطلاعات پرواز، اطلاعات هواشناسی، قیمت سهام، اطلاعات حسابهای بانگی و تغییرات اخبار خبرگزاریها، از جمله این کاربردها است. امروزه، همچنین در مکاتبات از راه دور، SMS، جایگزین مناسبی برای نامه پستی (E - mail) شده است. (33)
از دیگر کاربردهای SMS، می‌توان به تجارت الکترونیکی از طریق SMS اشاره کرد. با افزوده شدن قابلیت نوشتاری و خدمات پیام کوتاه به گوشیهای تلفن همراه، این وسیله به عنوان ابزای نیرومند در تجارت الکترونیکی نیز مطرح شده است. (34)
همچنین، فرستادن پیام کوتاه از راه شبکه جهانی (web)، از جمله کاربردهای دیگر SMS است. یعنی، افراد از هر جای دنیا می‌توانند SMS بفرستند و یا دریافت کنند. (35)
یکی دیگر از کاربردهای SMS – که از حدود چهار سال پیش در دنیا مطرح شده - استفاده از این خدمترسانی در شبکه‌های مختلف تلویزیونی و ماهواره‌یی است. موضوع پیام کوتاه، در ارتباط با تلویزیون، هنگامی مطرح می‌شود که برنامه‌ریزان یک شبکه تلویزیونی بخواهند برنامه‌های «اینتراکتیو» (دوسویه)،(36) ارایه دهند. (37) شبکه‌های تلویزیونی، به سه دلیل عمده تلاش می‌کنند برنامه‌ها و سیستمهای خود را «دو سویه» (اینتراکتیو) کنند: 1 - سودآور شدن برنامه‌ها، 2 - افزایش تعداد بیننندگان، 3 - تأثیرگذاری بر افکار عمومی.

پ) SMS، در ایران

1 - پ - تاریخچه SMS در ایران
راه اندازی و بهره‌برداری از نخستین مرحله شبکه تلفن همراه در سطح کشور، در مرداد ماه سال 1373، فقط برای شهر تهران و با استفاده از 24 ایستگاه فرستنده و گیرنده رادیویی و با ظرفیت 9 هزار و 28 مشترک آغاز شد. (38)
SMS نیز در ایران، با تأخیر به بهره‌برداری رسید. در اواخر سال 1381 (اوایل 2003 میلادی)، که در اکثر نقاط دنیا SMS به عنوان یک سرویس کاملاً جاافتاده و پرکار مطرح بود، این خدمترسانی در شبکه ایران راه اندازی شد. همان طور که خود شبکه تلفن همراه، ده سال دیرتر وارد ایران شد، سرویس پیام کوتاه هم، تقریباً ده سال بعد از ورود تلفن همراه به ایران، به مشترکان ارایه شد. در سال 1381، تعداد مشترکان SMS، 268 هزار نفر بود. ولی، همپای فراگیر شدن تلفن همراه، بر تعداد مشترکان افزوده شد. (39) در حال حاضر، تعداد مشترکان سرویس پیام کوتاه در کشور 289/385/15 نفر است.(40) البته، باید در کنار این تعداد، 460 هزار مشترک تلفن همراه تالیا و یک میلیون مشترک همراه ایرانسل را، نیز در نظر گرفت. شرکت ارتباطات سیار، همچنین پیش‌بینی می‌کند که شمار مشترکان در تابستان سال 1386، بالغ بر 20 میلیون نفر خواهد رسید.

2 - پ: کارکرد SMS در ایران
پیش از پرداختن به کارکردهای SMS در ایران، باید ابتدا ویژگیهای SMS را مورد بررسی قرار دهیم تا با شناخت این ویژگیها، درک روشنتری از کاربردهای این ابزار نوین ارتباطی به دست آوریم:
از ویژگیهای قابل تأمل کاربردی SMS در ایران، می‌توان به جایگزینی بسیاری از تعاملات درون گروهی و دستاویز قرار دادن این سیستم مخابراتی، به جای مراودات رودررو و چهره به چهره اشاره کرد. فضای آزاد SMS، برای مخاطبان نوعی قدرت‌نمایی شخصی را به وجود آورده که باعث علاقمندی هر چه بیشتر مردم به این پدیده شده است.
عمده‌ترین مصرف کنندگان سامانه پیام کوتاه در ایران، جوانان هستند، که با توجه به جذابیتهای فنی آن و نیز نبود و یا کمبود بسیاری از امکانات اولیه برای پرکردن اوقات فراغت، ترجیح می‌دهند با فرستادن و دریافت تازه‌ترین شوخیها، لطیفه‌ها و قصه‌های کوتاه – که گاه رنگ و بوی سیاسی نیز به خود می‌گیرد - اوقات فراغت خود را بگذرانند. (41) بر اساس آمار شرکت ارتباطات سیار، در حال حاضر، روزانه 40 میلیون SMS در کشور مبادله می‌شود. در مورد سالهای گذشته، اطلاعات موجود حکایت از آن دارد که از 29 اسفند 1383 تا 13 فروردین 1384، روی هم رفته، 59 میلیون و 700 هزار پیام کوتاه فرستاده شده بود. در نوروز سال 1384، داد و ستد SMS به مرز 50 میلیون رسید. در سال 1385، شمار 339 میلیون و 900 هزار پیام کوتاه فرستاده شد. (42) تبادل 118 میلیون و 200 هزار پیام کوتاه در نخستین روز سال نو (1386) در شبکه ارتباطات سیار، موجب شد رکود تبادل SMS در کشور شکسته شود. رکورد قبلی، ناظر بر فرستادن 72 میلیون SMS در روز عید غدیر (18/10/1385) و 71 میلیون در روز قبل از آن بود. همچنین، رکورد پیشین ترافیک روزانه تبادل تبادل SMS در کشور با 58 میلیون پیام در روز 30 آذرماه (1385) ثبت شده است. در حال حاضر، سرانه بهره‌گیری از سرویس پیام کوتاه برای هر ایرانی، 2 تا 3/2 پیام در روز است. این، در حالی است که این میانگین در دیگر نقاط جهان به 1 تا 5/1 پیام در روز می‌رسد(43) و نکته جالب آنکه اوج زمان مبادله پیامهای کوتاه، از ساعت 22 تا یک بامداد است.
این حجم فزاینده SMS، حاکی از محبوبیت وجهه نظر کاربردی آن در ایران است. دلایل محبوبیت این فناوری نوین نزد ایرانیان، عبارت است از:

1 - 2 - پ - دلیل اقتصادی
اولین دلیل به کارگیری فراوان SMS، مقرون به صرفه بودن تعرفه آن در مقایسه با تعرفه مکالمه تلفنی است. در حال حاضر، هزینه فرستادن هر SMS برابر با 30 درصد یک دقیقه مکالمه (معادل 144 ریال در مقابل 447 ریال هزینه مکالمه موبایل برای 10 پالس در دقیقه) است.

2 - 2 - پ - وجود محدوددیتهای مطبوعاتی و رسانه‌یی
ارایه برنامه‌های جهتدار و یکسویه از سوی رسانه‌های دولتی و اعمال کنترل و فیلترینگ بر رسانه‌های غیردولتی، فضای تبادل اراء و نظریات را درجامعه تا حد زیادی محدود کرده و در عمل رسانه‌های آزاد و مستقل، اعم از رادیو و تلویزیون، ماهواره، مطبوعات، اینترنت و ... را در تنگنا قرار داده، به طوری که جوانان برای ابراز عقاید و نظریات خود، به دنبال بدیلی نوین هستند. SMS، از آن جهت که نقش رسانه‌یی نیز بازی می‌کند و در ایفای این نقش از آزادی عمل برخوردار است، مورد توجه و محبوبیت جوانان قرار گرفته است.

3 - 2 - پ - امنیت نسبی فضای پیام کوتاه
اعمال کنترل شدید بر رسانه‌ها، موجب رخت بر بستن امنیت ازعرصه کار رسانه‌یی شده و کار فراوان رسانه‌ها، همواره در معرض انواع مخاطرات قرار می‌گیرد. ناشناس بودن هویت تولید کننده پیام درفضای پیام کوتاه، به او مصونیت نسبی می‌بخشد. به عبارت دیگر، امنیت در فضای رسانه‌یی پیام کوتاه، هنوز به طور جدی مورد تهدید قرار نگرفته است. این آزادی عمل، به فرستندگان SMS، اطمینان می‌بخشد که با امنیت خاطر پیامهایی بفرستند که بیان آن در سایر رسانه‌ها مقدور نیست.

ادامه دارد ...

تاریخ انتشار در سایت: ۵ خرداد ۱۳۸۷منبع: / ماهنامه / اطلاعات سیاسی اقتصادی / شماره 346 - 345
نویسنده : منیره عرب
نویسنده : مجتبی مقصودی