از نظر «میشل فوکو» هر شکل از نهادها و رویّه‏هاى سیاسى و تمامى گونه‏هاى مختلف پدیده‏هاى اجتماعى باید در درون صورت‏بندى‏هاى گفتمانى نگریسته شوند که به آن‏ها شکل مى‏دهند. وى بر این باور است که نهادها و رویه‏ها را نباید چونان یک کل یا واحدى یکتا فرض کرد، بلکه مجموعه‏اى از روابط متنوع و متغیر بین عناصر مختلف درکارند تا گفتمانى خاص را پدید آورند.
در راستاى کالبدشکافى صورت‏بندى‏هاى گفتمانى مختلف، فوکو چند استراتژى و شیوه را پیشنهاد مى‏کند که کاربست آن‏ها در مورد رادیکالیسم موضوع این مقاله است.
به طور خلاصه، مهم‏ترین این استراتژى‏ها عبارتند از:

1- رویّه‏هاى جداسازى (dividing practices): گفتمان‏ها، همواره شامل نوعى جداسازى است که به غیریت‏سازى مى‏انجامد. این «غیر» در حکم نقطه‏ى مقابل و آن چیزى است که خارج از مرزهاى خودى حصاربندى مى‏شود. بر این اساس مى‏توان گفت مرزبندى‏هاى صلب و خدشه‏ناپذیر، یکى از درونمایه‏هاى محورى رادیکالیسم است. در رادیکالیسم مرزها باید در تمامى جوانب و عرصه‏ها گسترش یابد تا هسته‏ى سخت درونى خود را هر چه بیشتر از دیگران جدا و متمایز سازد. این جداسازى و طرد، هم مى‏تواند شامل دشمنان و رقباى سیاسى باشد و هم دوستان و هم‏فکران حزبى را که به نحوه‏ى توزیع قدرت معترض‏اند، دربرگیرد.

2- موضوع گردهم‏آیى (matter of assemblage): مجموعه‏اى از اشخاص، فضاها، تکنیک‏ها و موقعیت‏ها و روابط باید باشند تا رادیکالیسم از طریق آن‏ها جریان یافته و منتشر شود. گروه‏ها و احزاب رادیکال، خرده‏فرهنگ‏ها و پس‏زمینه‏هاى ذهنى که افراد را به رادیکالیسم سوق مى‏دهد، وضعیت‏هاى روانى خاص و موقعیت‏هاى ویژه (آشوب‏ها و شورش‏هاى اجتماعى)، هر یک مى‏توانند به تنهایى عاملى در جهت بروز رادیکالیسم و افراطى‏گرى باشند. بنابراین نباید این‏گونه تصور کرد که فقدان گروه‏ها و چهره‏هاى رادیکال از صحنه‏ى سیاسى، به حذف رادیکالیسم مى‏انجامد.

3- شکل‏هایى از تخصص (forms of expertices): شکل‏ها و گونه‏هاى مختلفى از تخصص و دانایى، اغلب پدیدآورنده‏ى گفتمانى خاص هستند. گفتمان‏ها، مهارها و دانش‏ها را از زمینه‏های مختلف به کار مى‏گیرند تا از طریق آن‏ها سلطه‏ى خود را بگسترانند. هیچ صورت‏بندى گفتمانى بدون مجموعه‏یى از دانش‏ها و مهارت‏ها قابل تصور نیست.
پاره‏اى از دانش‏هایى که رادیکالیسم به کار مى‏گیرد، عبارتند از: جنگ روانى و شگردهاى تبلیغاتى، روان‏شناسى توده‏ها و نظریات مربوط به رفتار جمعى، دیپلماسى که از حوزه‏ى روابط بین کشورها و سیاست خارجى به روابط جناحى و گروهى تسرى یافته است و تجارت و شیوه‏هاى تحصیل ثروت از راه قدرت (رادیکالیسم، همواره داراى خصلتى اقتصادى، تجارى و به اصطلاح «بیزینس» است).
هر چند رادیکالیسم تا حد زیادى در حاشیه قرار گرفته است، اما این تحلیل آشکار ساخت که پایان رادیکالیسم هنوز فرا نرسیده و براى وداع با آن، هنوز راه طولانى در پیش روى داریم. بدین‏جهت برداشت‏هایى که از پایان رادیکالیسم خبر مى‏دهند و نیز هشدارهایى که تشدید رادیکالیسم را مطرح مى‏سازند، هر دو را باید غلط و نادرست ارزیابى کرد.

منبع: / سایت / بی عنوان ۱۳۸۲/۰۴/۲۷
نویسنده : عباس کاکاوند