آتشکدههای قم
این مطلب در اول دیماه 1394 با عنوان پژوهشی درباره آتشکده های قم در بنیاد قم پژوهی ارائه شده است.
به گزارش دبیرخانه بنیاد قم پژوهی ، در این جلسه که با محوریت بررسی آتشکدههای منطقه قم برگزار شد، سیدمحسن محسنی ازکتاب تاریخ قم – با عنوان صحیح‌تر “کتاب قم” – به عنوان یکی از باارزش‌ترین کتاب‌های تاریخ ایران یاد کرد که در این کتاب به بسیاری از آتشکدههای قم و اطراف آن اشاره شده است.
وی در ادامه به دو تصحیح این کتاب که توسط جلال‌الدین تهرانی و محمدرضا انصاری انجام یافته‌اند، اشاره کرد و از تصحیحی دیگر که هم‌اکنون توسط دکتر علی‌اشرف صادقی، زبان‌شناس قمی در حال انجام است خبر داد.
به گفته وی، اصل کتاب قم که به زبان عربی و در قرن چهارم هجری نوشته شده است در دسترس نیست و تنها 5 باب از 20 باب ترجمه فارسی آن که در قرن نهم صورت گرفته و موجود است، خبرهایی از وجود یکی از نسخ عربی این کتاب در آذربایجان شنیده شده است.
در ادامه، سید حسن فاطمی موحد، از پژوهشگران و نویسندگان استان قم در ابتدای سخنان خود، بررسی آتشکدههای قم را در راستای سلسله‌ی تحقیقاتی که پیرامون آیین زرتشتی و گفتگویی که در همین راستا با زرتشتیان صورت می‌دهد، انجام داده است.
وی در ادامه، با اشاره به تعداد بالای آتشکدههای منطقه‌ی قم، این مطلب را دلیل بر مذهبی بودن این شهر از گذشته‌های دور تا کنون دانست.
فاطمی موحد به تفاوت دو واژه “آتشکده” با “آتشگاه” اشاره کرد که آتشکده، مجموعه‌ای مذهبی را شامل می‌شود که بخشی از آن را آتشگاه – محل نگهداری آتش – تشکیل می‌دهد.
در ادامه بحث آتشکده‌هایی که در تواریخ مختلف منطقه‌ی قم – منظور از قم، قم بزرگ است که منطقه‌ای فراتر از استان قم کنونی را در بر می‌گیرد – نامی از آنها برده شده بررسی شدند. برخی از آنها کاملا سالم هستند؛ از برخی دیگر تنها خرابه‌ای باقی مانده است؛ از محل دقیق برخی دیگر با اینکه اثری از آنها باقی نمانده اطلاعاتی وجود دارد و از برخی دیگر نیز تنها نامی و موقعیتی تقریبی بجای مانده است.
تعدادی از این آتشکده ها بدین قرار است:
– اَبَرِستَجان، محله ای است که امروزه به «شقالو» شهرت دارد و در آن 16 آتشکده وجود داشته است؛
– آمُره، در حوالی تفرش که کی‌خسرو آن را بنا کرده است؛
– پادگان، از نام این آتشکده اطلاعی در دست نیست و تنها به علت نزدیکی به پادگان خیبر، این اسم بر آن گذاشته شده است. این آتشکده تا سه دهه‌ی پیش سالم بوده و در سال‌های اخیر تنها یک پایه آن باقی مانده است؛
– چاهک، در بخش خلجستان؛
– خاکفرج، طبق افسانه‌ای که وجود دارد، در آن منطقه، زلزله‌ای واقع می‌شود که این زلزله به نشت گاز به سطح زمین منجر می‌گردد. با استفاده از این گاز آتشی روشن می‌گردد و در آن مکان آتشکده‌ای ساخته می‌شود. سپس با زلزله‌ای دیگر، راه این گاز به سطح زمین مسدود، آتشکده به‌آهستگی به دست فراموشی سپرده و تخریب می‌شود؛
– بهرام (خوزان)، در کوهی در اِندس(هِندس) ساوه بوده است؛
– سِکان، اردشیر که جنگی بزرگ پیش رو داشته است، نذر می‌کند که در صورت پیروزی آتشکده‌ای بسازد. این آتشکده نتیجه‌ی این پیروزی است. گویا در نزدیکی تفرش بوده است؛
– طغرود، تا سال‌های اخیر وجود داشته است؛
– قزقلعه‌سی، در نزدیکی کوه دوبرادران؛
– قلعه دختر، در نزدیکی امامزاده شاه‌جمال بوده که در سال‌های جنگ تحمیلی تخریب شده است؛
– آتشکده‌ای که در محل اولین مسجد قم قرار داشته است. این مسجد به احتمال بسیار همان مسجد امام حسن عسکری (ع) – مسجد عتیق – است.
در خور ذکر است که وی با پژوهش خود، توانسته بود، بیش از سی آتشکده را در قم و اطراف شناسایی کند. در این جلسه، بعضی قم پژوهان اطلاعاتی در باره برخی آتشکده ها را در اختیار وی گذاردند که پیش از این به آنها دست نیافته بود.
در انتهای این بخش، خانم بیات به نظریه‌ی رضا مرادی غیاث‌آبادی مبنی بر ساخت بقعه زینب خاتون کهک در چارطاقی قدیمی اشاره کرد.
در ادامه، آقای محمد قاضی، با وارد کردن انتقادی به برخی از افراد که زرتشتیان را آتش‌پرست می‌دانند، زرتشتیان را یکتاپرست و تنها دوست‌دار آتش و نه پرستنده‌ی آن خواند؛ همان طور که در شاهنامه‌ی فردوسی آمده است که پادشاه، در زمان پیدا شدن آتش، دستور می‌دهد آن را به عنوان نماد خداوند مورد احترام قرار دهند. او همچنین اضافه کرد که در زبان فارسی برای یاد کردن پیروان ادیان دیگر از تعابیر نادرست استفاده می‌شود. به عنوان مثال، صابئین که در میان ایرانیان، ستاره‌پرست شناخته می‌شوند، نه ستاره‌ها بلکه خدای یکتا را می‌پرستند.
در ادامه، آقای فاطمی در تأیید سخنان آقای قاضی گفت که برخی به اشتباه زرتشتیان را دوگانه پرست می‌دانند. در صورتی که آنها یکتاپرستند؛ چون زرتشتیان اهورامزدا را منشا خوبی‌ها می‌دانند و اهریمن را منشا بدی‌ها. در صورتی که تنها اهورامزدا را می‌پرستند. بنابراین آنها در پرستش موحدند اما از نظر آفرینش موجودات موحد نیستند.
به نقل از کانال تلگرامی بنیاد قم پژوهی
نظر شما