سیدمحسن محسنی

در چند روز اخیر خبر تلف شدن توله یوز ایرانی موسوم به پیروز در سطح بسیار وسیعی منتشر و موجب تاثر بسیاری از هم میهنان طبیعت دوستمان شد. این اتفاق موجب گردید که یادداشت زیر را بنویسم.
پیشتر گفتم که یکی از مشاغل آباء و اجدادی ما گله‌داری و گوسفندداری بود.
گله‌ها به جز گوسفندان (میش و بره و قوچ و بز و بزغاله و دوبر و تَکِه) شامل الاغ‌ها و سگ‌های گله هم می‌شد.
یکی از تاکیدات همیشگی عموهای خدا بیامرزم‌ پرهیز از دستی کردن مال چه گوسفند و چه سگ و چه الاغ بود.
می‌گفتند: "حیوونو دسّی نکنید" یا "حیوونو نباید دسّی کرد". اگر کسی هم به حیوون دست می‌زد به او پرخاش هم می‌کردند.
منظور از دستی کردن، آمُخته کردن حیوان با انسان با کشیدن دست بر سر روی حیوان و دست مالی کردن آن است؛ به گونه‌ای که حیوان به علت آشنایی که با انسان پیدا می‌کند به او نزدیک می‌شود و با او انس می‌گیرد. 
آنها این حساسیت را نسبت به کبوترها  هم داشتند. چون زمانی در خانه قدیمی‌امان کبوترهای زیادی داشتیم که داستانش را باید جای دیگر گفت.
شاید بر اثر همین تاکیدات و حساسیت‌ها، گله‌های ما بسیار تور بودند. گوسفندداران هم می گفتند: "گله‌های  فلانی‌ها خیلی تورن".
منظور از تور بودن انسان گریز بودن آنها بود. بدین معنی که اگر انسانی به آنها نزدیک می‌شد، رَم می‌کردند و در بیابان پخش و پلا می‌شدند و امکان جمع کردن آنها بسیار سخت می‌شد.
سگ‌ها و الاغ‌های ما هم بسیار تور بودند و به اصطلاح مالدارها "به کسی دست نمی‌دادند".
موقع خرج دادن هم چوپان‌ها طوری عمل می‌کردند که گوسفندان و حیوانات دسّی نشوند.
هنگام‌ زِکَشی/ زه‌کشی یعنی زمان زایمانِ میش‌ها هم دقت زیادی می‌شد که به  بره‌های تازه‌زا کسی نزدیک نشود تا میش بره‌اش را خوب بلیسد و با آن مانوس شود و  بره را بَردارد؛ چون اگر بوی غریب در بره برود میش آن را بر‌نمی‌دارد و به اصطلاح بره بویی می شد. 
به میشی که بره‌اش را قبول نکند و شیر ندهد به اصطلاح "نابَردار" می‌گفتند. 
این مطلب را به اصطلاح قدیمی‌ها داشته باشید تا بعد برگردیم.
در فیلم هایی که از ابتدای تولد پیروز در فضای مجازی منتشر شد، دیدم که افرادی که نزدیک توله بودند آن را دست مالی  می‌کردند. ظاهرا یکی از دلایل اصلی که مادرش او را قبول نکرد همین دستی کردن پیروز بوده است.
بدین ترتیب ببینید که قدیمی‌ها چقدر از دستی و دست مالی کردن حتی حیوانات اهلی پرهیز داشتند و ما تا چه اندازه در دست مالی کردن حیوانی که هم اهلی نبوده و هم در معرض انقراض است، بی‌باک بوده‌ایم. 
امیدوارم این اتفاق تلخ موجب شود از اشتباهاتی که مرتکب شده‌ایم درس و تجربه بیآموزیم و بتوانیم از نابودی این حیوان زیبا در طبیعت که آخرین زیستگاهش در آسیای غربی و ظاهرا در تمام آسیا، ایران عزیز است، جلوگیری کنیم و بار دیگر طبیعت کشور به وفور به وجودش زینت یابد.
۱۴۰۱/۱۲/۱۱