منبع:روزنامه رسالت

شوک حالتى است که در آن فعالیت‌هاى حیاتى بدن در نتیجه عوامل مختلف کاهش مى‌یابند. شایع‌ترین علت بروز شوک، کاهش حجم خون به دلیل خونریزی، اسهال و استفراغ شدید است. دستگاه گردش خون وظیفه رساندن اکسیژن و موادغذایى به سلول‌ها و دفع مواد زاید را عهده‌دار است. اختلال در این وظیفه به اختلال در فعالیت‌هاى حیاتى بدن منجر مى‌شود. شوک در بچه‌هاى کم سن و سال،‌ افراد سالمند، افراد حساس و مضطرب و افراد مبتلا به بیمارى‌هاى مزمن شایعتر است. انواع مهم شوک عبارتند از:
شوک ناشى از کاهش حجم خون (از دست رفتن مقادیر زیاد خون)
شوک قلبى (نارسا بودن عمل قلب)
شوک عفونى (در اثر عفونت شدید)
شوک تنفسى (فلج عضلات تنفسى و ...)
شوک روحى روانى (حمله غشی)
شوک عصبى (به دلیل درد شدید)
شوک در اثر حساسیت‌ (آلرژی)
علائم و نشانه‌هاى عمومى شوک عبارتند از:
رنگ پریدگی، کبودى و سردى پوست، عرق فراوان، تندى تنفس همراه با تلاش زیاد، تارى چشم‌ها، گشادى مردمک چشم‌ها، احساس تشنگی، تهوع و استفراغ، بى‌قرارى و هیجان، نبض تند و ضعیف (نخى شکل)، افت فشار خون، احساس خفقان و چنگ زدن به یقه، از دست رفتن هوشیاری، بى‌حالى و گود رفتن چشم‌ها، کاهش دفع ادرار.
شوک ناشى از کاهش حجم خون:
این شوک غالبا به دنبال خونریزى (خارجى یا داخلی) و یا خارج شدن مقادیر زیاد مایع از بدن (سوختگی، اسهال و استفراغ) ایجاد مى‌شود. علت این شوک ناکافى بودن حجم خون در داخل عروق است.
شوک قلبی:
این شوک به دلیل اختلال در عضله قلب ثانوى به سکته قلبى یا بیمارى‌هاى عضله قلب و یا بیمارى‌هاى دریچه قلب ایجاد مى‌شود. سکته قلبى شایع‌ترین علت شوک قلبى است.
شوک عفونی :
این شوک به دنبال ورود میکروب‌هاى جدى به داخل خون و آزاد شدن سموم آنها ایجاد مى‌شود.
شوک تنفسی :
این شوک در نتیجه انسداد راه‌هاى هوایى ثانویه به جسم خارجى یا برخى بیمارى‌ها و یا زخم مکنده در قفسه سینه و فلج عضلات تنفسى و ... ایجاد مى‌شود.
شوک عصبی :
در نتیجه وارد شدن صدمه به نخاع (مرکز تنظیم کننده قطر عروق)، درد و هیجان شدید، فرد دچار گشادى عروق خونى و شوک مى‌شود.
شوک حساسیتی :
این نوع شوک در اثر تماس با مواد حساسیت‌زا ایجاد مى‌شود. علائم و نشانه‌‌هاى آن عبارتند از: برافروختگی، خارش و سوزش پوست خصوصا صورت، گرفتگى گلو، کهیر عمومى بدن، تورم صورت و لب‌ها، تنگى نفس و خس‌خس سینه، افت فشار خون، رنگ پریدگی، سیاهى رفتن چشم‌ها و حالت بیهوشی.
 

نخستین اقدام‌هاى ضروری

-مصدوم را در وضعیت استراحت قرار دهید و از جابه‌جایى غیرضرورى او خوددارى کنید.
-راه هوایى مصدوم را باز نموده و اجسام خارجى را از دهان او خارج کنید.
-علل شوک را شناسایى کرده و برطرف نمایید.
-اکسیژن 4 تا 6 لیتر در دقیقه داده شود.
-در صورت نیاز تنفس مصنوعى و ماساژ قلبى داده شود.
-لباس‌هاى تنگ مصدوم را آزاد کنید.
-زیر پاهاى مصدوم متکا قرار دهید تا بالاتر از سطح قلب قرار گیرند. (به شرطى که شکستگى و آسیب‌ پاها وجود نداشته باشد)
-علائم حیاتى (نبض، فشار خون، تنفس و درجه حرارت) را در بدو مواجه با مصدوم ثبت کرده و به صورت دوره‌اى هر 5 دقیقه تکرار کنید.
-مصدوم را گرم نگهدارید.
-شکستگى‌ها را ثابت کنید و در صورت درد شدید، مسکن تجویز نمایید.
-از راه خوراکى به مصدومین چیزى داده نشود، مى‌توانید با پارچه خیس‌ دهان آنان را مرطوب کنید.
-در شکستگى جمجمه، سر مصدوم را بالاتر از سطح زمین قرار دهید تا آسیب کمترى به مغز وارد شود.
-نواحى خونریزى دهنده را با فشار و قرار دادن گاز استریل مهار کنید.
-در شوک قلبى بیمار را در وضعیت نشسته قرار دهید.
-در شوک حساسیتی، از داروهاى ضد حساسیتى مثل آدرنالین و ضد هیستامین استفاده شود.
-از ورود مواد استفراغى به درون مجارى تنفسى جلوگیرى کنید.
-مصدومین را سریعا به مراکز درمانى انتقال دهید.
سنکوپ
سنکوپ (غش) یک حالت نیمه‌ بیهوشى و ملایم‌تر از شوک است. در این حالت فرد دچار بى‌خبرى کوتاه مدت از اطراف خود مى‌شود. علت آن نرسیدن خون کافى درکوتاه مدت به مغز است.در حالت سنکوپ دستگاه‌هاى قلب و ریه فعال هستند. از علل آن مى‌توان شوک هیجانى (دیدن مناظر وحشتناک، شنیدن اخبار ناگوار، ایستادن طولانى همراه با ازدحام جمعیت و خستگى شدید، گرما و فقدان هواى تازه و ...)علائم و نشانه‌هاى آن عبارتند از: رنگ پریدگى و سردى و تعریق فراوان پوست، نبض ضعیف، تنفس سطحى و تند و گشادى مردمک چشم‌ها.
 

نخستین اقدام‌هاى ضروری

-مصدوم را به پشت بخوابانید و استراحت کامل بدهید.
-لباس‌هاى تنگ او را آزاد کنید.
-اکسیژن کافى در صورت دسترسى بدهید.
-پاهاى او را بالا ببرید.
-در صورت نیاز تنفس مصنوعى و ماساژ قلب داده شود.
-از نظر احتمال ایجاد آسیب به دلیل سقوط بررسى لازم به عمل آید.