نویسنده: محبوبه ریاستی

زندگی بازی ای است که همچنان ادامه دارد، ولی این بازی با گذشت زمان و شرایط روز جامعه ، رنگ و شکلش تغییر می کند و امروز بخوبی می توانیم شاهد این تغییرات در دنیای کودکان هم باشیم ، تغییراتی که اگرچه گسترده و سرشار از تنوع و رنگ هستند، اما در نهایت بی خاطره اند. چقدر هنوز کودکان در اسباب بازی هایشان به دنبال پیدا کردن شخصیت آتی خودشان هستند؟ آیا عروسک هایی که در دست دختربچه ها می بینیم ، همان رویای رنگین کمانی آنهاست؟
پریسا ملک زاده ، روان شناس ارشد کودکان در این ارتباط می گوید: با توجه به شرایط روز جامعه ، عروسک ها هم دیگر سادگی خود را از دست داده اند و به اشکال مختلفی درآمده اند؛ هرچند اگر عروسکها مانند سالهای گذشته همچنان ساده باشند دیگر جذابیتی برای بچه های امروز نخواهند داشت.
او در این خصوص که کودکان در عروسک هایشان به دنبال چه نوعی نیازی می گردند، می گوید: کودکان با بازی با عروسک ، احساس بزرگ بودن می کنند و حتی به وسیله آنها، نیازهای عاطفی شان را برآورده می کنند. مثل این که عروسک هایشان را می شویند یا سعی می کنند به آنها غذا بدهند.
عروسک های کارتونی

در دنیای انیمیشن امروز، شخصیت های کارتونی زیادی خلق شده اند که هر کدام سهمی در دنیای کودکان داشته اند، البته بعضی از آنها توانسته اند قلب کوچک بچه های دنیا را تسخیر کنند، تا جایی که عروسک های این شخصیت های انیمیشن نیز تولید و ساخته شده و به سراسر دنیا سفر کرده اند، از مرد عنکبوتی گرفته تا شرک.
از این نظر، انیمیشن و شخصیت های کارتونی توانسته اند سهم زیادی در دنیای کودکان داشته باشند. کودکان به وسیله بازی با این نوع عروسک ها، احساس رضایت بیشتری دارند، چرا که آنها را جزیی از خودشان می دانند و براحتی می توانند با آنها ارتباط برقرار کنند ضمن این که چنین عروسک هایی برایشان آشنا و دوست داشتنی اند. از طرفی دیگر کودکان مایلند نسبت به شخصیت های کارتونی مورد علاقه شان اطلاعات داشته باشند و به گونه ای با او در آن دنیای تخیلی همراه شوند.
با من حرف بزن عروسکم

تا به حال به نامهایی که دختربچه ها برای عروسک هایشان انتخاب می کنند، دقت کرده اید؟ آیا پی به اصرار آنها برای گذاشتن یک اسم ، اگرچه نامناسب ، برده اید؟
دکتر حسن قندهاری ، روان شناس ، در این خصوص می گوید: معمولا دختربچه ها مایلند نامی را که دوست داشته اند نام خودشان باشد روی عروسک هایشان بگذارند. در ضمن با گذاشتن اسم روی عروسک هایشان ، به گونه ای سعی می کنند به او یک شخصیت انسانی ببخشند. این روان شناس معتقد است: معمولا اولین کاری که دختربچه ها پس از خریدن یک عروسک انجام می دهند انتخاب نام است که از این طریق می خواهند با او حرف بزنند و مسائلشان را مطرح و او را وارد دنیای شخصی شان کنند؛ بنابراین اسم گذاشتن روی عروسکها طبیعی و البته قابل اهمیت است.
جالب است بدانید غیر از نام ، مسائل دیگری از جمله موی عروسک ، لباس و گریه کردن ، خندیدن ، حرف زدن و... برای بچه ها جذاب است.
اسباب بازی و یک دنیا سوال

به هر حال واقعیت آن است که وقتی بحث اسباب بازی ها را مطرح می کنیم پرسشهای زیادی به ذهنمان هجوم می آورد، پرسشهایی که به نظر می رسد پاسخ روشنی به آنها داده نشده است. شاید برای این تعلل بتوان یک پاسخ قانع کننده داد.
بازی زندگی

زندگی بازی ای است که با کودکانه های همه ما آغاز می شود. با وسایلی که اگرچه از نظر دیگران کوچک و بی اهمیت هستند، ولی در آغاز کودکی برایمان به اندازه یک دنیا ارزش داشتند.
همه ما به نوعی از اسباب بازیهای کودکی مان خاطره داریم ، خاطره هایی که اگرچه کهنه هستند، اما شیرین و دوست داشتنی اند حتی اگر گذشت زمان موجب شده باشد که عروسکمان حالا دیگر چشم نداشته باشد یا چرخ ماشین کبریتی مان پنچر باشد، ولی با این حال هنوز هم برایمان زیبا و پرخاطره اند
این که متاسفانه کمتر موضوع اسباب بازیها چه در سطح سرگرمی و چه آموزشی و هدفمند، ماکت کوچکی از زندگی آینده را برای کودک ترسیم و او را از فضای انتزاعی و آبستره ذهنش خارج می کند.
لذت بازی با عروسک

بازی ، واژه آشنا و دوست داشتنی همه کودکان دنیاست ؛ چرا که آنها به وسیله بازی کردن به دنیای بزرگترها وارد می شوند و با کمک گرفتن از اسباب بازیهایشان به نوعی زندگی آینده را تمرین می کنند و از این طریق تجربه هایی را که دوست دارند به دست می آورند. در این میان مساله دیگری که می توان به آن اشاره کرد، الگوی جنسیتی در اسباب بازیهاست که این مساله از سوی سازمان یونیسف هم نیز به نقد کشیده شده است.
کارشناسان در این خصوص عقیده دارند، که باید تا حد امکان تبعیض های موجود در این زمینه کم شود و فرصتهای برابر در اختیار دختران و پسران قرار گیرد. کارشناسان می گویند چرا دخترها همیشه باید با عروسک بازی کنند؟ چه اشکالی دارد که آنها با ماشین و هواپیما بازی کنند؟ مگر دختران ما نمی خواهند رانندگی کنند یا سوار هواپیما شوند؟
از طرفی چرا پسرها نباید عروسک داشته باشند؟ یا تمرین کنند که به عروسک غذا بدهند تا از همان کودکی رفتارهای مشارکتی را در خانه بیاموزند؟ به هر حال این مسائل دغدغه خیلی از کارشناسان و مسوولان تربیتی است. به نظر می رسد برای تغییر الگوی انتخاب اسباب بازیها باید از متن خانواده و مهدکودک ها شروع کرد؛ چرا که این مکان ها به عنوان محیطهای انفرادی و اجتماعی تاثیر شگرفی برای تغییر این الگوها دارند.
عروسک هایی که کم کم خاطره می شوند

مریم افضلی ، روان شناسی و مدرس دانشگاه در خصوص چگونگی برخورد کودکان با عروسک هایشان می گوید: باید توجه داشت که نوازش کردن ، فریاد کشیدن ، تهدید کردن و.
.. بخشی از هیجاناتی است که کودکان در محیط خود با آن مواجه هستند. برخوردهایی که کودکان با عروسکها دارند، می تواند یکی از ابزارهای مهم برای تشخیص بعضی از مسائل هیجانی و شناختی آنها باشد.
این کارشناس معتقد است با رشد شناختی کودک ، نوع بازیهای آن هم نیز تغییر می کند و کودکانی که امکان ارتباط با همسالان خود را بیشتر دارند و با توجه به کسب لذت واقعی از برخورد با همسالان خود، آرام آرام تمایل به بازی با عروسک را از دست می دهند و بازیهای آنها رنگ تازه ای به خود می گیرد و در این زمان است که عروسک ها برای آنها جنبه تزیینی و یادآوری خاطرات را پیدا می کند.
افضلی به مساله جالبی در خصوص بازی با عروسک اشاره می کند و می گوید: از نوع برخوردی که کودک با عروسکش دارد، می توان به نوع برخوردی که والدین با او دارند، پی برد. از آنجا که کودک عروسکش را به شکل انسان می بیند، از رفتارهای بزرگسالان نیز الگو می گیرد و آنها را روی عروسک خود پیاده می کند. این روان شناس در ادامه می گوید: کودک در غیاب بعضی وسایل بازی می تواند از اشیاء بهره بگیرد؛ مثلا اگر دوست دارد سوار اسب شود، با نبود اسب می تواند از دسته جارو یا یک چوب ساده استفاده کند و از این نظر تظاهر به سوارکاری کند.
به جای موخره... چه ساده بودیم ما...
هر چه گشتم در این دنیای رنگین کمانی عروسکها، عروسک ساده خودم را پیدا نکردم ؛ عروسکی که لباسش را مادرم دوخته بود و با ماژیک های کمرنگ چشمهایش را پررنگ کردم.
روی صورتش لپ کشیدم و لبهایش را سرخ کردم.
عروسکم با من حرف می زد. با من گریه می کرد. با من...
من عروسکم را می خواهم.
من سادگی ام را گم کردم.
ما سادگی را گم کردیم.
چه ساده بودیم ما....

منبع : روزنامه جام جم