منبع:روزنامه کیهان
گروه دانش

«ام اس» (مالیتل اسکلرو زیس) یکی از بیماریهای دستگاه اعصاب است که در آن مغز، نخاع و اعصاب بینایی درگیر می شود، این بیماری افراد جوان و زنان را بیش از مردان مبتلا می کند.علت بیماری هنوز شناخته شده نیست، ولی از آن نوع بیماری هایی است که سیستم ایمنی بدن به بافتهای خودی حمله می کند. در ام اس، بیشتر روکش رشته های عصبی (که میلین نام دارد)، هدف حمله سیستم ایمنی قرارگرفته و از بین می رود. کار این روکش درحالت طبیعی، زیادکردن سرعت هدایت پیامهای عصبی است؛ بنابراین پیامهای عصبی یا با تأخیر زیاد منتقل می شوند،و یا در مواردی اصلا انتقال پیدا نمی کنند و این مسئله علائم بیماری را ایجاد می کند. نقش عوامل محیطی و ژنتیک در ایجاد این بیماری قطعی به نظر می رسد، اما این عوامل هنوز شناخته نشده اند.
چون اکثر رشته های عصبی در مغز و نخاع و اعصاب بینایی دارای روکش میلین هستند، بسته به اینکه چه نواحی دچار آسیب شده باشند، علائم بسیار متنوعی ممکن است بروز کند. به نواحی آسیب دیده در اصطلاح پلاک می گویند. برای مثال اگر پلاک در اعصاب بینایی ایجاد شود، شخص بینایی یک چشم را از دست می دهد، یا اگر پلاک در مسیر راه های عصبی مخصوص حرکت باشد، بیمار دچار فلج دست و پا می شود. به این ترتیب، از دست رفتن بینایی، دوتا دیدن اشیاء، سرگیجه، فلج در یک یا چند اندام (دست یا پا)، عدم تعادل در ایستادن یا راه رفتن، از بین رفتن حس یا بروز احساس غیرطبیعی در بدن یا دست و پا، اشکال در کنترل ادرار و مدفوع، اختلال حافظه...، ممکن است در بیماران مختلف بروز کند. با توجه به نزدیکی فصل گرما، جا دارد به یک مطلب هم اشاره شود و آن تأثیر گرمای محیط روی بیماری است که ممکن است موقتا علائم بیماری را تشدید کند، اما نقشی در تشدید روند اصلی بیماری ندارد و با خنک شدن بدن، علائم شدت یافته هم از بین می رود.
« ام اس» انواع مختلفی دارد. شایعترین شکل بیماری نوعی است که بیمار هرازچندی دچار یک حمله بیماری می شود و پس از مدتی (چند روز تا چند هفته و گاهی چندماه) بیمار با یا حتی بدون درمان، تا حدودی و گاهی هم به طور کامل (به خصوص درحمله های اول) بهبود می یابد. اما با تکرار حمله ها، صدماتی که از هر حمله به جا مانده روی هم جمع می شوند، و ممکن است به تدریج معلولیتی ماندگار به جا بماند. در برخی از انواع بیماری حمله واضحی وجود ندارد، بلکه بیماری از ابتدا به آهستگی شروع شده و به تدریج پیشرفت می کند. در بسیاری موارد نوع اول هم، که به اصطلاح نوع حمله ای بیماری است، پس از چند سال از شروع بیماری، حمله ها کمتر واضح است و بیماری یک سیر پیشرونده تدریجی پیدا می کند. انواع دیگری هم وجود دارد که شیوع کمتری دارند.
مهمترین نکته شرح حال بیمار و معاینه ی اوست، اما برای تأیید به روشهای پاراکلینیک هم نیاز است که مهمترین آنها «ام آر آی» مغز است. گاهی آزمایش مایع نخاع یا روشهایی مثل ثبت نوار عصبی چشم هم لازم می شود.برای تشخیص «ام اس» از بیماریهای دیگری که ممکن است بسیار شبیه آن باشند (حتی در تصاویر ام آر آی)، انجام یک سری آزمایشهای اختصاصی در خون لازم است.
خوشبختانه با وجود این که علت بیماری به خوبی شناخته نشده است، اما درمانهای مؤثری برای آن وجود دارد. در واقع این درمانها سیستم ایمنی بدن را به نحوی تعدیل می کنند که به بافت خودی (روکش میلین) حمله نکند یا دست کم دفعات و شدت حمله و آسیب زدن را کم می کنند. اولین درمان تأیید شده، این بیماری داروهای تزریقی هستند و اینتر فرون نام دارند. البته باید بدانیم که این داروها برای درمان همه بیماران و همه انواع بیماری مؤثر نیستند، و تجویز آنها بر اساس یک پروتکل جهانی صورت می گیرد؛ بنابراین نباید همه بیماران انتظار داشته باشند که این داروها برایشان تجویز شود. ضمن اینکه ممکن است در برخی از بیمارانی که در ابتدا اینترفرون برایشان تجویز شده است پس از مدتی دارو، با توجه به سیر بیماری، قطع شود و درمان دیگری تجویز شود.
در بیمارانی که تجویز اینتر فرونها برایشان مورد ندارد، از داروهای دیگری که آنها هم به نوعی در تعدیل سیستم ایمنی مؤثرند، استفاده می شود. البته درمانهای دیگری هم وجود دارد که نقش عمده ای در روند اصلی بیماری ندارند، اما برای کمک به تسریع بهبود حمله ها، یا تخفیف علائم بیماری به کار می روند و جا و ارزش خود را دارند.
امکانات درمانی بیماری کاملا مناسب است، در حقیقت درمان
«ام اس» در ایران با هیچ کشور اروپایی یا آمریکا تفاوت عمده ای ندارد، بلکه نسبت به بسیاری از کشورها در مرحله جلوتری نیز قرار دارد.بیمار مبتلا به«ام اس» می تواند ازدواج کند، البته؛ اگر همسر آینده از بیماری فرد اطلاع داشته باشد و آن را قبول کند، چه ایرادی دارد؟ همانگونه که گفتیم، بیشتر بیماران مبتلا به «ام اس» می توانند زندگی عادی داشته باشند؛ اما اگر منظور امکان بچه دار شدن است، باید بگوییم بارداری برام اس، و «ام اس» بر بارداری، تأثیر چندانی ندارند. آنچه امکان باردارشدن خانم مبتلا به «ام اس» را تعیین می کند، وضعیت بدنی او هنگام بارداری است. واضح است که حاملگی در خانمی که دچار معلولیت شدید ناشی از بیماری است صلاح نیست چه برای خودش و چه از نظر مراقبت از فرزندش. اما اگر معلولیت عمده ای ندارد تنها لازم است که از یک ماه قبل از آنکه باردار شود، دارو را قطع کند.