نویسنده:الهام آرمان
منبع:روزنامه ایران
هنوز کلاس زبان شروع نشده بود. «پدرام» و «وحید» هشت ساله، داشتند با هم حرف مى زدند که یک مرتبه «پدرام» با کیف محکم بر سر وحید کوبید، جرقه دعوا زده شد. کلاس به هم ریخت. مدیر آموزشگاه آزاد زبان بچه ها را به سالن برد و زنگ زد تا والدین شان بیایند و تکلیف این دو کوچولوى شر و شیطان را روشن کنند.پدر و مادرها آمدند اما چشمتان روز بد نبیند، چون وقتى چشم پدر پدرام و وحید به هم افتاد دعواى بزرگ ترى راه افتاد... مدیر که اوضاع را بدتر دید زنگ زد تا مأموران کلانترى بیایند و این جورى بود که دعواى بچه ها بزرگ و بزرگ تر شد...
جنگ بچه ها

جنگ و جدال میان کودکان موضوع جدیدى نیست. اگر در خیابان ها و هنگام تعطیلى مدارس پسران دانش آموز را به دقت زیر نظر بگیرید چند نفر را پیدا مى کنید که معرکه گرفته و در حال بزن بزن هستند!اما جدال در کودکان نه تنها در میان پسربچه ها بلکه در میان عده اى از دختران خردسال و نوجوان هم دیده مى شود.از طرف دیگر چنانچه ناسازگارى میان کودکان شدت بگیرد مى تواند خطرآفرین باشد.
کودکان و ارتباطات

بیشتر والدین در برقرارى ارتباط درست با کودکانشان دچار ضعف هاى فراوانى هستند.
دکتر نسترن خواجه نورى دکتراى ارتباطات در این باره مى گوید: «همه پدران و مادران بعد از بچه دار شدن دلشان مى خواهد بهترین ها را به فرزند خود بیاموزند.
بنابراین مدام عباراتى مانند «خوب و مؤدب باش، خسیس نباش، عروسک هایت را به دوستهایت هم بده و...» را در ذهن کودک ثبت مى کنند.
با این حساب خصوصیات گذشت، ایثار، دست و دل بازى، صبر و ... در ذهن کودکان تقویت مى شود. آنها با تکرار این واژه ها دنیا را آرمانى تصور مى کنند، در حالى که با ورود به اجتماع بزرگ تر از خانواده (مدرسه، کلاس درس و ...) مى بینند همه اینقدر خوب و مهربان نیستند. از همین رو بچه ها سرگردان شده و نمى دانند چگونه باید از حق خود دفاع کنند.»
خواجه نورى تأکید مى کند: «والدین باید کودکان خود را با انواع خطرها و تهدیدها و چگونگى برخورد با آن آماده کنند. به این ترتیب بچه ها با قدرت «نه گفتن» مى توانند در برابر موقعیت هاى خاص به درستى از خود دفاع کنند.»
پرخاشگرى در کودکان

بسیارى از والدین علاوه بر ناآگاهى از چگونگى برقرارى ارتباط با فرزندان خود از عوامل منجر به پرخاشگرى نیز آگاهى ندارند.
دکتر کامبیز کامکارى روانشناس در این باره معتقد است: «پرخاشگرى انسان ها در سنین پائین از آسیب هاى روانى، بویژه «افسردگى» نشان دارد.
چنانچه والدین نسبت به پرخاشگرى کودکان خود بى تفاوت باشند این معضل در روح فرزندان ماسک مى خورد (پنهان مى شود) و عوارض خود را در بزرگسالى نشان مى دهد.
در سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگى پرخاشگرى افراد به اوج و حالت هاى اختلال شخصیت، احساس ناکامى و محرومیت و اختلال سلوکى مى رسد.
کامکارى با استناد به تحقیقى که با همکارى وزارت کشور و در استان تهران انجام شده مى افزاید: «تنها فقر و ناکامى ها نمى توانند افراد را پرخاشگر کنند چون در بسیارى از کلانشهرها والدین و جامعه به تشویق افراد پرخاشگر مى پردازند و برخورد نشدن با این امر موجب تشدید آن مى شود.»
این دکتر روانشناس ادامه مى دهد: «پرخاشگرى علاوه بر مشکلات فردى و خانوادگى مسائل اجتماعى را نیز به دنبال دارد.
بنابراین عوامل زیستى، روانى، اجتماعى و خانوادگى فرزندان بستر رشد جامعه پرخاشگر را هموار مى کند.»
وى پرخاشگرى را داراى شاخه هاى مختلفى مى داند و از پرخاشگرى «وسیله اى» کودکان به عنوان مهم ترین معضل والدین نام مى برد.
کامکارى مى گوید: «استفاده درست از شیوه هاى میدانى و جریمه در هنگام درخواست هاى متعدد کودکان براى به دست آوردن اجسام مختلف مؤثر است.
به این ترتیب که اگر کودک براى به دست آوردن مثلاً یک اسباب بازى اصرار کرد والدین باید در مقابل خواسته او بى تفاوت باشند و در صورت تداوم اصرار یک سرى از امتیازها را از کودک بگیرند. این رفتار موجب مى شود درخواست هاى کودکان به حد متعادل برسد.
این روانشناس، پرخاشگرى هاى مستمر را در کودکان نشانه بیمارى هایى مانند «بیش فعالى» و یا صرع مى داند و به والدین تأکید دارد به دنبال ریشه یابى علل آن باشند.
از طرفى دیگر دکتر خواجه نورى یاددادن اعتماد به نفس را در کاهش پرخاشگرى کودکان مؤثر مى داند.
دکتراى ارتباطات و استادیار دانشگاه آزاد تهران مرکزى مى گوید: گاه دخالت هاى بى مورد والدین در حریم خصوصى فرزندان پرخاشگرى را در آنان افزایش مى دهد.
به عنوان نمونه والدین همیشه سعى دارند بچه ها را پاکیزه نگه دارند، این درحالى است که کودکان در سنین خاصى تمایل دارند از انگشت هاى خود براى غذاخوردن و کثیف کردن اطراف استفاده کنند. از همین روست که بچه ها غذاهاى آسان (fast food) را بسیار دوست دارند.
در این شرایط مادران مى توانند به جاى پند و اندرز محیط کوچک و امنى از آشپزخانه و یا هر قسمت دیگرى از خانه را به کودکشان اختصاص دهند تا بچه بتواند بدون وسواس، آزاد و خیلى راحت از دست هاى خود استفاده و بازى کند.
با این شیوه کودک هم کار مورد علاقه اش را انجام مى دهد و هم مى داند که در بخش دیگرى مانند اتاق خواب حق غذاخوردن با انگشت و کثیف کردن محیط را ندارد.
جلوگیرى از ذاتى شدن پرخاشگرى

اما دکتر محمدرضا شمس انصارى متخصص اعصاب و روان سن زیر ۲ سال تا ۶ سالگى را زمان شکل گیرى پرخاشگرى مى داند.
انصارى ادامه مى دهد: «پیشگیرى از پرخاشگرى از ذاتى شدن آن جلوگیرى مى کند.»
متخصص اعصاب روان، پرخاشگرى کودکان را در دو دسته فیزیکى و کلامى و در شکل خشونت به خود (خودزنى) و خشونت به اشیا تقسیم مى کند.
شمس انصارى ادامه مى دهد: «معمولاً فرزندان نسبت به تربیت مقاومت نشان مى دهند و در این باره باید به بزرگترها آموزش داده شود مقابله جویى و مخالفت با کودکان لج بازى آنها را تقویت مى کند.
پرخاشگرى هاى دوران کودکى عصبانیت هاى بعدى و احساس ناامنى را در بچه ها افزایش مى دهد.
تأثیر بازى ها و فیلم هاى خشن در پرخاشگرى
دکتر کامکارى، دکتر انصارى و دکتر خواجه نورى به اتفاق باز ى هاى رایانه اى خشن و فیلم ها و سریال هاى تلویزیونى را عاملى براى برهم زننده آرامش خیال کودکان مى دانند.
آنها معتقدند خشونت هاى این چنینى و آنچه کودکان در دعواهاى کوچه و خیابانى مى بینند ایجاد رفتارهاى پرخطر را در این افراد تشدید مى کند.
رفتار والدین و تأثیر آن بر کودکان

این کارشناسان مى گویند: «دعواها و بدرفتارى والدین زمینه ساز خشونت در فرزندان و بدرفتار شدن آنان در بزرگسالى مى شود.
دکتر شمس انصارى تصریح مى کند: «بى توجهى والدین به رفتارهاى پرخاشگرانه کودکان موجب کم تمرکزى آنان مى شود. به این ترتیب بچه ها ناآرام شده و گویى حرف در گوششان فرو نمى رود. گویى کر هستند! ادامه این روند در فرزندان احساس تحقیر به وجود مى آورد و ناخواسته بر ادامه تحصیل آن ها تأثیر گذاشته و موجب ضداجتماعى شدنشان مى شود. اعتیاد و رفتارهاى ناهنجار نیز ریشه در رفتارهاى دوران کودکى دارد.»
گواهینامه زندگى بگیریم

تعدادى از خانواده ها هنوز در رفع مشکلات روحى فرزندانشان خود را نیازمند پند و اندرز همسایه ها و اقوام مى دانند و مشاوره نگرفتن از متخصصان به این گونه مسائل دامن مى زند. اما با تدبیرى ژرف مى توان بسیارى از مشکلات به ظاهر بزرگ مانند ناسازگارى و دعواى کودکان را نیز حل کرد.