نویسنده:وحید ارجمند
 

دماى متوسط زمین در طول یک قرن پیش حدود ۰‎/۵ درجه سانتیگراد بیشتر شده است. انتظار دانشمندان از ادامه روند فعلى آن است که در طول ۱۰۰ سال آینده میانگین دماى زمین ۱‎/۵ تا ۳‎/۵ درجه سانتیگراد افزایش پیدا کند. شاید پیش خود فکر کنید که «خب این که مسأله اى نیست؟» اما باید توجه داشت که همین مقدار اندک افزایش دما مى تواند آب و هواى زمین را به صورت بى سابقه اى تغییر دهد. زمانى که این پدیده رخ دهد ممکن است تغییرات شگرفى در سطح آب اقیانوس ها، مزارع کشاورزى و هوایى که استنشاق مى کنیم یا آبى که مى نوشیم رخ دهد.
منظور از گرم شدن زمین بالارفتن متوسط دماى زمین است که تغییرات آب و هوا را نیز در پى خواهد داشت. گرم شدن زمین سبب تغییر الگوى بارش باران و برف، افزایش سطح آب دریاهاى آزاد و کاهش سطح آب دریاچه ها و تأثیرات عمیق بر گونه هاى مختلف گیاهان و حیوانات و سرانجام انسان ها خواهد شد. یکى از مواردى که تا پیش از گرم شدن زمین به سبب افزایش فعالیت هاى بشر به عنوان ابزار ایمن سازى براى زمین در نظر گرفته مى شد گازهاى گلخانه اى بودند، یعنى مجموعه اى از گازها که مقدارى از انرژى خورشید را در جو زمین نگه مى دارند و باعث گرم شدن جو مى شوند که شامل بخار آب (H2O، دى اکسید نیتروژن ((NO2، دى اکسید کربن (CO2) و متان CH4 است. این گازهاى گلخانه اى کره زمین را به اندازه اى گرم نگه مى دارد که انسان ها بتوانند بر روى آن زندگى کنند اما اگر اثر گلخانه اى که به دلیل وجود این گازها در جو زمین به وجود مى آید افزایش یابد ممکن است دماى زمین به اندازه اى زیاد شود که انسان ها و گیاهان و سایر جاندران از تحمل این گرما عاجز باشند.

تاریخچه گرم شدن زمین

نخستین مطالعات در زمینه افزایش درجه حرارت زمین توسط آرنیوس، شیمیدان سوئدى و در حدود ۱۰۰ سال پیش آغاز شد. آرنیوس در سال ۱۸۹۶ میلادى مدعى شد که بالارفتن درجه حرارت زمین به دلیل اضافه شدن دى اکسید کربن به جو زمین است اما به دلیل این که دانشمندان آن زمان اعتقاد داشتند که جریان هاى اقیانوسى بسیار بیشتر از افزایش دى اکسید کربن توسط آلودگى هاى تولید شده بشرى در گرم شدن آب وهوا مؤثر هستند، تحقیقات آرنیوس مسکوت ماند. موج دوم تحقیقات در خصوص گرم شدن زمین زمانى آغاز شد که عده اى از دانشمندان مدعى شدند که دى اکسید کربن قادر است سد راه اشعه با طول موج بالا شده و سبب بازگرداندن آن به سطح زمین شود، با وجود این دانشمندان اعتقاد داشتند که اقیانوس هایى که بر روى کره زمین قرار دارند توانایى جذب تمام دى اکسید کربن تولیدى را دارد بوده و لذا این گاز قادر به افزایش درجه حرارت سطح زمین نیست اما مطالعات سایر دانشمندان نشان داد که اقیانوس ها تنها قادر به جذب یک سوم از این دى اکسید کربن تولیدى هستند و دو سوم باقى مانده از دى اکسید کربن تولیدى توسط فعالیت هاى انسانى در جو زمین باقى خواهد ماند. پس از اثبات این قضایا و در دهه ۶۰ میلادى گرم شدن کره زمین تهدیدى جدى تلقى و مطالعات جدیدى بر روى آن آغاز شد و دکتر کیلنیگ در مؤسسه اقیانوس شناسى آمریکا به عنوان کاشف پدیده گرمایش جهانى نمودارهاى حاصل از مطالعات خود را از میزان دى اکسید کربن موجود در کره زمین ارائه کرد و به عنوان کاشف پدیده گرمایش جهانى شناخته شد. مطالعات دکتر کیلنیگ نشان مى داد که گازهاى تولیدى سریعاً در حال افزایش در مناطق مختلف کره زمین است.

تاریخچه سوراخ شدن لایه ازن

واقعه سوراخ شدن لایه ازن در لایه زیر استراتوسفر در بالاى منطقه انتارکتیکا براى نخستین بار در دهه هفتاد توسط یک تیم تحقیقاتى به نام BAS کشف شد. این گروه وظیفه مشاهده (Monitoring) اتمسفر این منطقه را برعهده داشت. این اندازه گیرى اولیه توسط گروه BAS که در سال ۱۹۸۵ انجام شد چنان نگران کننده بود که دانشمندان تصور مى کردند که دستگاه هاى اندازه گیرى آن ها خراب شده است اما با تعویض دستگاه ها نتایج به دست آمده از دستگاه هاى اولیه تأیید شد و این خود سبب نگرانى بیشتر دانشمندان گردید، ظرف چند ماه بعد سوراخ شدن لایه ازن توسط چشم مسلح قابل دیدن بود. اطلاعات به دست آمده توسط سایر گروه هاى تحقیقاتى این حقیقت را روشن تر کرد که سوراخ شدن لایه ازن به طور سریع و در مقیاس بزرگى بر بالاى منطقه انتارکتیکا در حال پیشروى است.

آلودگى هوا

آلودگى هوا را مى توان این گونه تعریف کرد که هر جسم خارجى که وارد هوا شود و یا هر عاملى که نسبت معمولى و عادى مواد تشکیل دهنده هوا را تغییر دهد به گونه اى که این تغییر در نسبت مواد تشکیل دهنده سبب خسارت جانى به انسان ها، گیاهان و حیوانات شود را مى توان آلودگى هوا نام نهاد. موادى که سبب آلوده شدن هوا مى شوند ممکن است مقدارشان نامحسوس باشد لذا سازمان هاى محیط زیست کشورها تعاریف مختلفى براى آلودگى هوا وضع کرده اند.

منشأ مواد آلوده کننده هوا

منشأ آلاینده هاى هوا ممکن است طبیعى و یا مصنوعى باشد. آلاینده هاى طبیعى مانند دود حاصل از آتش نشان ها و سایر آتش سوزى ها که در منابع طبیعى اتفاق مى افتد مانند آتش سوزى جنگل ها و آلاینده هاى مصنوعى حاصل فعالیت هاى انسان است که در جریان تولید برق، فعالیت کارخانه ها ، اتومبیل ها و سوزاندن سوخت هاى فسیلى به وجود مى آید.
انسان ها چگونه آب و هوا را تغییر مى دهند؟
شاید باور این مسأله اندکى سخت باشد که انسان ها مى توانند شرایطى به وجود آورند و یا دست به فعالیت هایى بزنند که آب و هواى زمین را تغییر دهد. به جرأت مى توان گفت که اکثر فعالیت هاى انسانى سبب تولید گازهاى گلخانه اى مى شود که روند تخریب لایه ازن پس از انقلاب صنعتى و اختراع ماشین آلات صنعتى و به دلیل افزایش فعالیت هاى کشاورزى و صنعتى رواج بیشترى یافت و سبب دگرگونى در آب وهوا و چهره زمین شد ، پیش از شروع انقلاب صنعتى مقدار گازهاى گلخانه اى کمتر بود اما با افزایش جمعیت و استفاده بیشتر از سوخت هاى فسیلى مانند نفت و زغال سنگ ترکیب گازهاى موجود در جو زمین نیز تغییر پیدا کرد و گازهاى آلاینده به ترکیب لایه ازن وارد شدند به گونه اى که هم اکنون غلظت این گازها از حدود ۲۷۰ واحد به ۳۶۷ واحد افزایش پیدا کرده است.انسان براى انجام فعالیت هاى روزمره خود انرژى موردنیازش را از راه مصرف غذا به دست مى آورد ، هم چنین انرژى مورد استفاده در منزل و محل کار را از طریق سوخت هاى فسیلى تأمین مى کنیم و نیز براى به حرکت درآوردن چرخ کارخانه ها و صنایع مختلف از این گونه از سوخت ها بهره مى گیریم ، آیا مى دانید که سوزاندن سوخت هاى فسیلى سبب تولید مقدار فراوانى گاز گلخانه اى و رسوخ این گازها به جو زمین خواهد شد؟

معاهده کیوتو

این پیمان جهانى که توسط ۱۶۱ کشور مورد پذیرش قرار گرفته است ، کشورهاى مصرف کننده انرژى را به دودسته توسعه یافته و در حال توسعه تقسیم مى کند. کشورهاى توسعه یافته عضو پیمان کیوتو ملزم به کاهش پنج درصدى میزان دى اکسید کربن تولیدى در کشور خود تا سال ۲۰۰۸ هستند اما کشورهاى در حال توسعه لزومى به کمتر کردن این مقدار از دى اکسید کربن در کشور خودندارند ولى توانایى به دست آوردن اعتبار کربنى را پس از اجراى پروژه هایى که منجر به کاهش میزان دى اکسید کربن در کشورشان شود را دارا مى باشند که این اعتبار کربنى قابل فروش و معامله به کشورهاى توسعه یافته است و این به معناى کاهش دى اکسیدکربن از طریق اعمال فناورى هاى جدید در کشورهاى توسعه یافته و یا افزایش دى اکسیدکربن از طریق پرداخت پول و کمک به کاهش دى اکسید کربن در کشورهاى درحال توسعه است.

اثر گرم شدن زمین

گرم شدن زمین اثرات مخرب فراوانى بر گیاهان، جانوران و انسان ها خواهد گذاشت که در سال هاى اخیر به دلیل گرم شدن بیشتر زمین نسبت به سال هاى گذشته این اثرات بیشتر دیده مى شود.بسیارى از گونه هاى جانورى در حال انقراض هستندو توزیع جغرافیایى برخى از گونه هاى حیوانى نیز تغییر کرده است به عنوان نمونه بر طبق پیش بینى هاى سازمان محیط زیست آمریکا جمعیت اردک ها تا شصت سال دیگر به نصف کاهش پیدا خواهد کرد و یا تا پنجاه سال دیگر یک میلیون از گونه هاى گیاهى و جانورى در معرض نابودى و انقراض قرار خواهند گرفت. به علاوه گرمایش زمین سبب آب شدن یخ هاى قطبى شده و این حجم از آب به آب اقیانوس ها اضافه مى شود که خود سبب شیرین شدن آب اقیانوس ها خواهد شد و همین امر خود سبب تغییرات بر روى آب و هوا خواهد شد.

تأثیر گرم شدن زمین بر زلزله ها

به تازگى بعدجدیدى از خطرات حاصل از گرم شدن زمین براى دانشمندان مشخص شده است، این نتایج نشان مى دهد که تغییر توزیع آب در سیاره زمین به سبب تحولات آب و هوایى حاصل از گرم شدن زمین سبب تأثیر بر پوسته سیاره زمین خواهد شد یعنى علاوه بر انتظار روزهایى گرم در انتظار وقوع زمین لرزه هایى بیشتر و آتشفشان هایى داغ تر و کوبنده تر باید بود.

منبع:روزنامه ایران