گرم شدن کره زمین و بحرانهای بالقوه آب
با گرم شدن تدریجی آب و هوای کره زمین و تغییرات گسترده زیست محیطی نظیر افزایش گازهای دیاکسید کربن و گلخانهای، آب شدن یخچالهای طبیعی قطب جنوب و شمال، افزایش ارتفاع آب اقیانوسها، کاهش بارش برف در بسیاری از نقاط، افزایش بیسابقه توفانها و خشکسالیهای گسترده، کره خاکی در شرایطی بحرانی قرار گرفته است که مخاطرات ناشی از آن، همه مردم دنیا را دربر خواهد گرفت. نویسنده با ذکر دلایل متنوع علمی، معتقد است که به دلیل پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی، افزایش آلودگی آبها به دلیل استفاده روزافزون از کودهای شیمیایی، آفتکشها و حشرهکشها و فاضلابهای شهری، بحران آب به مهمترین بحران قرن بیست و یکم بدل خواهد شد؛ بحرانی که هم اکنون نیز به ورشکستگی و حتی خودکشی کشاورزان فقیر در تعدادی از کشورهای در حال توسعه انجامیده است.
تأثیرات ناشی از فعالیتهای انسانی که به گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوا منجر گردیده، در حوزه بررسیها و مطالعات علمی، به مشاجرات و جر و بحثهای فراوانی انجامیده است. بخشی از این مشاجرات، به دلیل تلاشهای گروههای قدرتمندی است که بیم دارند، منافعشان را از دست بدهند. همچنین بخشی از این جر و بحثها هم به دلیل فقدان اطلاعات و دادههای دقیق علمی است که پیشبینیهای کارشناسان را دچار تردید و یا نیازمند تامل بیشتر مینماید. اما مطالعات انجام شده در مورد پدیده گرم شدن کره زمین و تغییرات گسترده آب و هوا در نقاط مختلف، بر وجود یک واقعه اتفاق نظر دارد: زمین در حال گرم شدن است (تنها در قرن بیستم، دمای جو زمین، یک درجه افزایش یافته است) و مقدار Co2 (دیاکسید کربن) موجود در اتمسفر، نسبت به آغاز انقلاب صنعتی، با 30% افزایش روبهرو گردیده که باید خاطرنشان نمود، بیشترین افزایش درجه حرارت و حجم دیاکسید کربن، در دهه پایانی قرن بیستم بوده است. این واقعیت برخلاف سایر دادهها و گزارشهای ارائه شده، هرگز قابل مجادله نیست.
البته در سالهای اخیر، تعدادی از دولتها و با دلایلی قابل پیشبینی، با تکذیب واقعیتهای علمی گزارش شده، تلاش مینمایند که حقیقت را وارونه جلوه دهند (عربستان سعودی و کویت، دو کشور مهم در این زمینه هستند).
در کنار این دو واقعیت اثبات شده مهم (گرم شدن کره زمین و افزایش فوقالعاده حجم دیاکسید کربن)، هنوز هم مباحث مهمی در مراکز پژوهشی و علمی جریان دارد. به عنوان مثال، آب شدن تدریجی یخچالهای قطبی، یکی از این واقعیتهاست. در یکی از مقالات اخیر نیویورک تایمز، دلایل شاهدان عینی ساکن منطقه قطبی آلاسکا که از نزدیک روند آب شدن یخچالهای غولپیکر را دیدهاند، منتشر شده است. به علاوه، این شاهدان گفتهاند که در سالهای اخیر، زمستانی گرمتر داشته و در موردی عجیب، گروهی از پرندگان، برای اولین بار در تابستان گذشته، در این منطقه تخمگذاری کردهاند. این پرندگان با نام «روبین» برای اولین بار در آلاسکا دیده شدهاند. همچنین سطح دریاهای آزاد سراسر دنیا، 6 اینچ افزایش یافته و انتظار میرود که این روند در آینده نیز تداوم یابد. به هرحال، همه کارشناسان و متخصصان، گرم شدن دمای آب اقیانوسهای قطبی را پذیرفته و بر آن اتفاقنظر دارند.
افزایش دما در قطب
تأثیرات ناشی از تغییر آب و هوای کره زمین، در آیندهای نزدیک به یکی از مهمترین مباحث روز کشورهای دنیا تبدیل خواهد شد. امروزه به دلیل ضعفهای متعدد نرم افزارهای رایانهای شبیهساز وضعیت آب و هوای کره زمین، نمیتوان وقایع آتی را با دقت پیشبینی نمود، اما تعدادی از پژوهشهای اخیر نشان میدهد که منطقه «صحرا» در آفریقا، حتی در مقایسه با وضعیت کنونی، شرایط بیابانیتری خواهد داشت.
در مقاله «گرم شدن کره زمین»، نویسنده میگوید: «ما باید بپذیریم که تجربه کنونی ما بر روی کره خاکی، قابل بازگشت نیست و حتی نتایج و آثار آن را نمیتوانیم به درستی پیشبینی نماییم، زیرا طول عمر بالای گاز دیاکسید کربن و سایر گازهای گلخانهای، در کنار انتقال ضعیف گرما در آبهای اقیانوسی، شرایطی غیرقابل پیشبینی را به وجود آورده است.»
این نویسنده در ادامه میافزاید: «عدهای از افراد، استراتژی خود را در راستای اطلاعات گمراه کننده در مورد گرم شدن کره زمین قرار دادهاند. همچنین باید دانست که شرکتهای نفتی در اغلب موارد، با انتشار نظرات گزینشی و تغییر یافته، خبرنامههای خود را ارائه مینمایند؛ کاری که شرکتهای زغالسنگ ایالات متحده، مدتهاست به آن مشغولند تا از ایجاد جو بدبینی و تبلیغات منفی جلوگیری نمایند. اما باید دانست که نیمی از یک درجه افزایش در اتمسفر کره زمین، فقط در 30 سال اخیر اتفاق افتاده است و بقیه این افزایش در طول 5 قرن روی داده است. همچنین در کنار آب شدن تدریجی یخچالهای قطبی، بسیاری از یخچالهای مناطق هیمالیا، آند و گینه نو نیز از بین رفتهاند. سطح آب اقیانوسها 6 اینچ افزایش یافته و از قطر پوشش یخی مناطق قطبی کاسته شده است. بارش برف هم در مناطق مختلف نیمکره شمالی، با توجه به تصاویر ماهوارهای و در مقایسه با سال 1986 میلادی، با 10% کاهش همراه گردیده است. در کنار این اتفاقات، وضعیت الگوهای رطوبت نیز با 10% تغییر روبهرو شده که به صورت مستقیم در ایجاد توفانهای بیشتر در مناطق مختلف کره زمین، مؤثر میباشد. و در نهایت پیشبینی میگردد که حجم دیاکسید کربن (Co2) جو کره زمین، تا سالهای 2100 میلادی، تا 100% افزایش یابد.
به هر ترتیب، همه این واقعیتها خدشهناپذیرند؛ هرچند نتایج دقیق این اتفاقات را بر زندگی آینده ما نمیتوان با دقت بالا پیشبینی نمود، اما همین نتایج ذکر شده کنونی هم باید به عنوان زنگ خطری هم برای دولتها و هم ملتها به حساب آید. باید دانست که معمولاً دانشمندان و متخصصان در ارایه نتایج مطالعات خود، عوامل زیادی را مدنظر قرار میدهند تا به اطمینان کافی برسند و جایی برای تردید باقی نماند. به همین دلیل، هنوز بسیاری در مورد عواقب این پدیده، آگاه نیستند؛ اما شاید پس از وقوع نتایج وخیم این تغییرات، کمی دیر شده باشد و نتوان از بروز یک فاجعه عظیم زیست محیطی جلوگیری کرد. نکته دیگر هم اینکه، بسیاری از کشورهای فقیر که عملاً هیچ نقشی در پیدایش این وضعیت نداشتهاند نیز باید آثار این پدیده جهانی را تحمل نمایند.
من یک دانشمند نیستم، لذا میتوانم کمی آزادانهتر نظرات خود را ابراز نمایم. به عنوان مثال، این یک واقعیت مهم است که با یک درجه افزایش در دمای اقیانوس آرام، ما شاهد خشکسالی در مناطق غربی ایالات متحده هستیم. البته به خاطر داشته باشید که آب در مقایسه با خاک و اتمسفر، گرما را با سرعت کمتری در داخل خود انتقال میدهد. اما در شرایط کنونی نیز ما با آثار ناشی از گرم شدن زمین روبهرو هستیم. بسیاری از یخهای قطبی آب شدهاند و آب اقیانوسها یک فوت (30 سانتی متر) در سواحل کشورهای مختلف، پیشروی نموده است. لذا نمیتوان خشکسالی و قحطی مناطق غرب آمریکا را تنها به دلیل آب و هوای بد کره زمین دانست، بلکه باید این خشکسالی را به عنوان یکی از آثار تغییرات جهانی آب و هوا به شمار آورد.
همچنین ممکن است این تغییرات به سراسر قاره آمریکا نیز گسترش یابد. هماکنون نیز یک گزارش علمی حاکی است که سطح دریاچه لیکز (Lakes) تا 60 سانتیمتر پایین آمده که 30 سانتیمتر آن فقط در سال گذشته اتفاق افتاده است. در اتفاقی مشابه، بحران کمبود آب در جنوب انگلستان نیز علائم خود را نشان داده و هماکنون فقط 30% منابع آب این منطقه، قابل استحصال است. چندی پیش نیز یکی از مقامات عالیرتبه این کشور اعلام نمود که از این پس، استحمامهای کوتاهتری میگیرد!
***
سال گذشته، رودخانهای که از شهر ما میگذرد، به یک لجنزار تبدیل گردید. این رودخانه از کوههای آند سرچشمه میگرفت و شرایطی مشابه برای منطقه میسیسیپی نیز به وجود آورده بود. گزارشهای وضعیت این منطقه، حاکی از شرایطی بحرانیتر در بخش آب و در آیندهای نزدیک میباشد که از تغییرات سریع و ناگهانی آب و هوا ناشی شده است. نکته منفیتر اینکه، آمریکاییها طی سالهای طولانی، آب زیرزمینی خود را به اتمام رساندهاند که بخش اعظم آن صرف کشاورزی شده و بقیه صرف مصارف صنعتی و یا آبرسانی به شهرهای بیابانی این کشور گردیده است.
البته این آبهای زیرزمینی مدتهاست که به دلیل فاضلابهای مناطق شهری و حشرهکشها و کودها و آفتکشهای شیمیایی، دچار آلودگی گردیدهاند. همچنین نرخ رشد استفاده از این آبهای زیرزمینی، بسیار بیشتر از نرخ بازگشت این آبها بوده است.
***
سال گذشته و به دلیل وخیم شدن خشکسالی در منطقه «اینترپرایز» آمریکا، کشاورزان و دامداران این منطقه وادار شدند که چاههای عمیقتری حفر نمایند. زیرا از چاههای قدیمی، فقط هوا استخراج میگردید!
بیشک این موارد، اتفاقات کوچکی نیست. مجوزهای استحصال آبهای زیرزمینی که در گذشته صادر میشدند، بر مبنای تخمینهای نادرست بودهاند و در مجموع، حجم این مجوزها بیش از کل آبهای زیرزمینی میباشد.
خطر کاهش سطح آبهای زیرزمینی و خشکسالی در منطقه «یوتا» نیز نگرانیهای زیادی را به وجود آورده است. نفوذ هوای خشک هم به گسترش این مشکل کمک نموده ولی نباید از استحصال بیش از حد آبهای زیرزمینی به ویژه در نیم قرن اخیر به سادگی گذشت. تأثیرات این خشکسالی و پدیده «النینو»، تقریباً کل سرزمین ایالات متحده را متأثر نموده است.
***
یکی از دلایلی که در مورد گسترش تغییرات آب و هوا در سراسر دنیا ارائه میشود، وقوع تغییرات چشمگیر در مرزهای جنوبی صحرای بزرگ آفریقاست، هرچند براساس پیشبینیهای رایانهای، ما باید تغییرات بیشتری را در این منطقه شاهد میبودیم. تغییر در دمای آبهای اقیانوس آتلانتیک نیز به این مشکل دامن زده است.
بدهی، خشکسالی و مرگ
یکی از کارشناسان بخش کشاورزی هند میگوید: «کشاورزان و مزرعهداران ایالتهای جنوبی هند به ویژه ایالت «کارناکاتا» تلاش میکنند تا از خودکشی کشاورزان بدهکار که نمیتوانند به دلیل وضعیت بد آب و هوایی، بدهیهای خود را پرداخت نمایند، جلوگیری کنند.»
این خشکسالی و قحطی، در چند سال اخیر همواره در مناطق جنوبی هند وجود داشته است و به دلیل چند سال متمادی عدم برداشت محصول مناسب، بدهیهای کشاورزان فقیر، انباشته و انباشتهتر گردیده است. در نتیجه تاکنون تعدادی از کشاورزان دست به خودکشی زدهاند.
البته در همین سالها، کشاورزان ایالتهای شمالی با سیلهای ویرانگر روبهرو بودهاند ولی وقوع سیل در بعضی از مناطق بیابانی شمال هند، باید مورد توجه بیشتر قرار گیرد.
آب و هوای عجیب و غریب
اینک ما میدانیم که گرم شدن تدریجی کره زمین، یک واقعیت غیرقابل خدشه است و هرگونه دلیل یا اظهارنظر مخالف آن، غیرعلمی خواهد بود. اما نتایج آتی این تغییرات هنوز به صورت کامل و دقیق مشخص نیست. به هرحال، امروزه کره زمین یکی از بدترین شرایط آب و هوایی خود را در طول قرنهای اخیر میگذراند. من معتقدم که از سالها قبل، کارشناسان باید به عواقب شوم اقدامات غیرمسئولانه در تخریب طبیعت و تولید دیاکسید کربن و سایر گازهای گلخانهای پی میبردند. و نباید فراموش کرد که نتایج این اقدامات، به صورتهای گوناگون نظیر سیل، خشکسالی، قحطی، طوفان و یا گرمتر شدن هوا و در مناطق مختلف روی میدهد. پس باید قبل از اینکه کوهها از برف تهی شوند و جنگلها خشک گردند و انسانها در خشکیهایی که اطراف آنها را سیل فرا گرفته، به دام بیفتند، عکسالعمل نشان داد. این کار مثل بازی «پوکر» است که ممکن است در این قمار، حتی پیراهن خود را نیز از دست بدهید!
منبع: / ماهنامه / سیاحت غرب / 1385 / شماره 43، بهمن ۱۳۸۵/۱۱/۰۰به نقل از: WWW.awitness.org
نظر شما