«اینکه می گویند اخوان المسلمین از لحاظ ایدئولوژیک با حزب عدالت و توسعه ترکیه همفکر است و برای همین آنکارا می خواهد آنها در دمشق به قدرت برسند، کاملاً اشتباه است، ما طرفدار اسلام مسالمت آمیز هستیم و اسلام معتدل از نگاه ما کاملاً مردود است».
این گفته ها بخشهایی ازاظهارات «ارشاد هرمزلی» از مشاوران ارشد عبدا... گل رئیس جمهور ترکیه در گفتگو با روزنامه لبنانی الاخبار است. او همچنین هر گونه هماهنگی میان آنکارا و واشنگتن در قبال تحولات منطقه خاورمیانه بویژه سوریه و شمال آفریقا را تکذیب می کند و در ادامه به عنوان شاهد مثالی بر مدعای خود می گوید: «ما حتی با قطر درباره تحولات عربی رابطه نداریم، چنانکه دیدیم شبکه الجزیره از مواضع ما در قبال لیبی انتقاد کرد. »کنار این اظهارات، گفته های دیگری نیز از سایر مقامهای ارشد ترکیه در باره تحولات سوریه، فلسطین اشغالی و... وجود دارد که بیش از هر چیزی گویای مواجهه ترکها با سیل انتقادها به دلیل تغییرات محسوس سیاست خارجی خاورمیانه ای آنکارا می باشد. تغییر ملموس سیاست خارجی ترکیه در قبال سوریه که از سال 2008 به دلیل آغاز سیاستهای «نگاه به شرق» حزب عدالت و توسعه این کشور به مرز اتحاد استراتژیک نیز رسید، به همراه جلوگیری از اعزام کشتی «مرمره آبی» به نوار غزه در سالروز شهادت 9 تبعه ترک به دست جنایتکار کماندوهای دریایی صهیونیستی و ده ها موضع ریز و درشت دیگر، این روزها بسیاری از دلسوزان و مخالفان اسلام آمریکایی را در جهان اسلام نگران کرده است.
اقبال دولتمردان ترک در نزد افکار عمومی مسلمانان جهان طی تقریباً یک دهه اخیر به دلیل حرکت آنان در مسیر منافع عمومی جهان اسلام و حرکت در مسیر مخالف منافع استعماری غرب در منطقه خاورمیانه بوده است. به نظر می رسد، با وقوع تحولات فراگیر در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، ترکها مسیر سیاست خارجی خود را که در سال 2008 - 2009 و با ورود علنی احمد داوود اوغلو به صحنه سیاست تغییر داده بودند، بار دیگر با توجیه تأمین منافع ملی این کشور در حال تغییر است. نقش آفرینی در تحولات لیبی در کنارغربیها به عنوان یک کشور اسلامی، جلوگیری از اعزام کشتی «مرمره آبی» به غزه، در قالب «کاروان آزادی غزه 2 » در سالروز جنایت صهیونیستها علیه «ناوگان آزادی غزه 1 »، زمزمه ها مبنی بر ایجاد منطقه حایل در مرز سوریه با ترکیه و... از جمله مواضعی است که این روزها سیل انتقادهای دوستان این کشور را روانه آنکارا و سیاست جدیدش در قبال منطقه کرده است.
مواضع دو پهلوی آنکارا در قبال فلسطینیها و سوریها از سیاستهایی حکایت دارد که بسیاری از آن به عنوان «نقش جدید ترکیه برای غربیها» یاد می کنند. نقشی که می گوید باید میان فلسطینیها و اسرائیل اجتماع کرد، سوریه را تا آنجا تحت فشار قرار داد که به مطالبات غرب در خصوص اصلاحات آمریکایی تمکین نماید، گروه های مقاومت فلسطینی را از دمشق اخراج و هرگونه رابطه با حزب ا... لبنان را قطع کند. این نقش دقیقاً براساس خواسته هایی طراحی شده است که غربیها می خواهند از طریق آن با بهره برداری از بیداری کنونی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تحولات در کشورهایی که مخالف منافع استعماری غرب تعریف شده اند، مدیریت و هدایت کنند، نظیر آنچه اینک در سوریه می گذرد. ترکها البته در تعریف این نقش به چشم یک فرصت برای تأمین منافع ملی خود می نگرند، همان گونه که در اواخر سال 2008 و اوایل سال 2009 بازگشت به دامن جهان اسلام با سیاستی تحت نام «نگاه به شرق» را به نفع منافع ملی خود تعریف کردند.
براساس این نقش جدید، ترکیه ابزاری قدرتمند برای ایجاد تغییر در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا براساس ارزشهای غربی است. از ورای همین نقش به مناقشه 63 ساله فلسطینیها و رژیم اسرائیل با تشکیل دولت فلسطینی در مرزهای 67 پایان داده می شود و اسرائیل پس از آن خود را در دنیای امن در کنار برخی کشورهای عربی خواهد دید که از این پس دولت اسرائیلی را به رسمیت خواهند شناخت.
این مهم میسر نخواهد شد، مگر با حضور یک نظام ضعیف و درگیر با مسائل داخلی در سوریه، تبعید کانون گروه های مقاومت فلسطینی از سوریه و لبنان به نقاطی دورتر از مرزهای فلسطین اشغالی و وجود نوعی ایدئولوژی همسو با حزب عدالت و توسعه ترکیه در رأس کشورهای عربی در حال تغییر. مواردی که فقط با تضعیف سوریه به عنوان حلقه قدرتمند زنجیره مقاومت ممکن می شود. روابط جدید مصر و ترکیه نیز در همین راستا قابل ارزیابی است.
ترکیه بویژه پس از پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر پارلمانی، آهنگ تندتری به سیاست جدیدش در قبال تحولات منطقه داده است. سیاستی که قرار است نقش رهبری جریانها و تحولاتی که به سوی صلح مطلوب نظرغرب در منطقه حرکت می کند، برعهده داشته باشد. با وجود این نکته ای که رهبران حزب اسلامگرای عدالت و توسعه ترکیه باید مورد توجه قرار دهند، این است که اقبال عمومی آنان در جهان اسلام به دلیل توجهی است که این حزب در کارکردهای سیاسی خود به امت اسلامی داشت و همین امر نیز سیاست «نگاه به شرق» آنکارا را با موفقیت مثال زدنی همراه کرد. بنابراین، برای تغییر دوباره در این سیاست که با هدف تأمین منافع ملی ترکیه لحاظ شده است باید توجه به گرایشهای ملتهای منطقه را اساس هرگونه تغییری قرار دهد، نه گرایشهای سیاسی نزدیک به غرب.

منبع: / روزنامه / قدس ۱۳۹۰/۴/۲
نویسنده : صادق مهدی شکیبایی