مصرف گرایی یا مصرف زدگی شکل غالب رفتار در نظام هایی مبتنی بر ارزشهای سرمایه داری است. این الگوی رفتاری وقتی در جوامع در حال توسعه ای چون ما مورد تقلید قرار می گیرد و به عنوان یک ارزش اجتماعی پذیرفته می شود، پیامدهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زیانباری به بار می آورد.
بخشی از آشکارترین آثار مضرات مصرف گرایی و مصرف زدگی در سطح فردی:
- اسراف و هدر دادن منابع محدود
- تشدید احساس محرومیت نسبی
- شکاف و فاصله طبقاتی
- بی توجهی به ارزش های فرهنگی و اجتماعی چون قناعت
- از بین بردن روحیه سرمایه گذاری
- کار و تلاش و تشویق راحت طلبی و تن پروری
- دنباله روی و تقلید
و...

مضرات مصرف گرایی در سطح اجتماعی
مصرف زدگی در سطح کلان اجتماعی نیز آثار مخرب بسیاری به دنبال دارد که وابستگی و توسعه نیافتگی از مهمترین آنهاست.

معنای دقیق تری از مصرف زدگی
در واقع مصرف زدگی عبارتست از استفاده بیش از حد و مصرف نامعقول از کالاها و جایگزینی نیازهای غیر واقعی به جای نیازهای واقعی.

عوامل مصرف گرایی
آنچه که امروز بر مصرف گرایی دامن می زند:
- زیاده خواهی و قانع نبودن بر دارایی های خود
- رشد فرهنگ تجمل گرایی
- روند چشم هم چشمی
- نوعی احساس کمبود یا نیازهای ذهنی و غیر واقعی در مقابل نیاز واقعی و ملموس که از تبلیغات فراگیر ارزشهای سرمایه داری سر چشمه می گیرد.
- الگو پذیری اشتباه و بدون تفکر در این زمینه از غرب نیز بسیار در این زمینه موثر بوده است.

مروجان حقیقی مصرف گرایی
غرب برای سود بیشتر خود در جهان نیاز آفرینی می کند و مصرف زدگی را رواج می دهد.
مقام معظم رهبری در سخنان خود به این مطلب این گونه اشاره کردند که: «فرهنگ مصرف‏زدگی که روز به روز زندگی ملتهای ما را بیشتر در لجنزار خود فرو می‏برد تا کمپانیهای غربی که مغز و قلب اردوگاه استکبارند بیشتر سود ببرند.»

نقش رسانه در تبلیغ مصرف گرایی
رسانه ها نیز نقش بسیار پر رنگی در رونق و کاهش مصرف گرایی دارند. امروز صنعت تبلیغات به ویژه تبلیغات تلویزیونی به مثابه یکی از اساسی‌ترین گسترش‌دهندگان جریان مصرف‌زدگی محسوب می‌شود، مقام معظم رهبری در این زمینه نیز رهنمودهایی را داشته اند، ایشان اینگونه می فرمایند که: «تبلیغات رسانه‏یی و گاهی تبلیغ‏های خیلی پُررنگ که مردم را به طرف مصرف‏گرایی سوق می‏دهد، با برنامه‏یی که فرضاً شما ساخته‏اید تا مصرف‏گرایی را تقبیح کنید، عملاً در تناقض است؛ با هم هماهنگ نیست».

پیامدهای خطرناک مصرف گرایی
باید توجه داشت که از پیامدهای مصرف زدگی برای اقتصاد ما این است که آنرا وابسته تر می کند و طبق فرمایشات رهبری: «مصرف بى‌رویه و زیاد، قاعدتاً از سوى قشرهاى مرفه انجام مى‌گیرد؛ چون قشرهاى ضعیف قادر نیستند که زیاد مصرف کنند. مصرفى که از سوى یک قشر انجام مى‌گیرد، به زیان کشور است. یعنى هم زیان اقتصادى، هم زیان اجتماعى و هم زیان روانى و اخلاقى دارد. من مکرر عرض کرده‌ام، باز هم مى‌گویم و خواهش مى‌کنم که مصرف‌گرایى را رها کنند. مصرف باید به اندازه باشد، نه به حداسراف و زیاده روى»

حد مطلوب مصرف
مصرف یک متغیر اقتصادی و پیش نیاز تولید در کشور است اما مصرف زدگی پدیده ای مضر و آسیب زا در اقتصاد ملی است. مصرف زدگی در اقتصاد مدرن نه تنها با فرهنگ اسلامی و تمدن ایرانی قرابت ندارد بلکه مخل و مضر اقتصاد ملی نیز محسوب می شود .
در مقابل مصرف زدگی و اسراف، صرفه جویی و میانه روی چیز خوبی است مخصوصا درباره این مورد مقام معظم رهبری اسراف را یک عیب ملی خواندند و با انتقاد از مصرف گرایی در زمینه های مختلف تأکید کردند: «میانه رویِ برگرفته از ماه رمضان را به صورت فرهنگ ملی دربیاوریم که در این صورت تهدیدات مکرر دشمن درباره تحریم نیز حتی در صورت اجرا شدن بی اثر خواهد بود.»

چند نکته اساسی
- میانه روی در مصرف باید به صورت یک فرهنگ درآید.
- حل مسئله مصرف زدگی در کشور ما نیازمند فرهنگ سازی است.
- صدا و سیما در این فرهنگ سازی نقش مهمی را بر عهده دارد.

منبع: / سایت / تبیان ۱۳۸۸/۰۵/۰۷
نویسنده : عطاءلله باباپور